Bütün növ kənd təsərrüfatı heyvanlarının, vəh­şi heyvanlarxn iti gedişli yoluxucu xəs­tə­li­yi­dir. Septisemiya, müxtəlif böyüklükdə kar­bun­kul­ların əmələ gəlməsi və ağır intoksikasiya ilə sə­ciyyələnir. Qarayaraya insanlar da yoluxur.

Törədicisi. Bac. anthracis - hərəkətsiz, spor­əmə­ləgətirən, qrammüsbət, antibiotiklərə həs­sas aerob bakteriyalardır. İnkubasiya müddəti 20 gündür. Orqanizmdə olarkən kapsula ilə əha­tə olunur. Kapsula virulentlik amili hesab olu­nur, mikrobu faqositozdan və serumun bak­te­risid təsirindən qoruyur və onun toxuma hü­cey­rələrinə fiksasiya olunmasını təmin edir. Or­qa­nizmdən kənarda əlverişsiz mühitə düşdükdə spor əmələ gətirirlər (neytral və ya zəif qələvi mü­hitdə, hava oksigeninin iştirakı ilə 12-42°C tem­peraturda və qida komponentləri ça­tış­ma­dıq­da və s. sporlar minimum 8 saata yaranır). Öl­çüləri 3-10x1- 1,5 mkm-dir. Yaxmalarda tək-tək və bəzən qısa zəncir şəklində görünürlər.

Epizootologiyası. Törədicinin mənbəyi əsa­sən xəstə heyvanlar və bu xəstəlikdən ölmüş hey­vanların cəsədlərinin basdırıldığı torpaq he­sab olunur. Həssaslıq ardıcıllığı belədir:

- qoyun və marallar;

- atlar;

- qaramal, dəvə və keçilər;

- donuz, it və pişiklər.

Quşlardan dəvəquşu yoluxur. Yoluxma mən­bə­yi çox hallarda törədici ilə kontaminasiya olun­muş torpaqdır. Epizootiya zamanı xəstəlik əsas etibarilə transmissiv yolla yayılır. Xəs­tə­li­yin şiddətlənməsi çox vaxt otlaq mövsümünün ikin­ci yarısında baş verir. Törədicinin ya­yıl­ma­sın­da ət yeyən heyvanlar böyük rol oynaya bi­lir­lər: qarayara spoıları ilə şirayətlənmış ət ye­dik­də, 3 həftə ərzində onlar bu mikrobları fekaliya ilə ətrafa yayırlar.

İti gedişli yüksək kontagioz xəstəlikdir, ağız boş­luğunun selikli qişasında, yelinin və ət­raf­la­rın dərisində aftaların əmələ gəlməsi ilə xa­rak­te­rizə olunur.

Törədicisi. RNT tərkibli virusdur. Pi­kor­na­vi­rus­lar ailəsinin rinovirus cinsinə aiddir (20-25 nm). Həssas heyvan orqanizmində in­ku­ba­si­ya döv­rü 14 gündür. Onun 7 serotipi vardır: O, A, S, SAT-1, SAT-2, SAT-3 və Asiya-1. Hər se­ro­ti­pin bir neçə variantı mövcuddur. Müəyyən olun­muş­dur ki, dabaq epizootiyaları zamanı bu tip­lər­dən biri asanlıqla digərinə keçə bilər. Tiplərin be­lə dəyişkənliyi onların heyvan orqanizmindən pas­sajı ilə əlaqədardır. Virusu müxtəlif növ hey­van­ların orqanizmində və böyrəklərdən ha­zır­lan­mış ilkin tripsinləşdirilmiş hüceyrə kul­tu­ra­sın­da yetişdirirlər. Son zamanlar dabaq virusunu ye­tişdirmək üçün müxtəlif növ heyvanların bey­nin­dən hazırlanmış hüceyrə kulturasından is­ti­fa­də edilir.

Heyvan orqanizmində viruslar vi­rus­ney­tral­laş­dırıcı, komplement təsbitedici və pre­si­pi­tin­ləş­dirici əkscisimlər yaradırlar. Seroloji tipləri tə­yin etmək üçün NR, KBR və PHAR qoyulur. Vi­rus ətraf mühitin mənfı təsirinə qarşı yüksək da­vam­lılıq göstərir.

Epizootologiyası. Qaramal, davarlar, do­nuz­lar, marallar həssasdırlar. Camış və dəvələr az həs­sasdırlar. Xəstəlik nadir hallarda itlərdə, pi­şik­lərdə, dovşanlarda, kirpilərdə və kiçik gə­mi­ri­ci­lərdə rast gəlinir. İnsanlar xəstə heyvanlardan yo­luxa bilərlər. Cavan heyvanlar yaşlılara nis­bə­tən daha həssasdırlar və xəstəlik onlarda da­ha ağır keçir.