Keçirildiyi tarix : 05 Mart 2021 11:00
Keçirilmə yeri : Samux
Kimlər üçün nəzərdə tutulub : Fermerlər, məntəqə işçiləri
Təlimçi(lər) : Firidun Əmiraslanov
İştirakçı sayı : 0
Pambıq bitkisinin əhəmiyyəti
Pambıq universal texniki bitkidir. Onun lifi toxuculuq sənayesinin əsas xammalını təşkil etməklə yanaşı, xalq təsərrüfatının bir çox sahələrində, o cümlədən kimya, təyyarəqayırma, avtomobilqayırma və s. sənaye sahələrində də geniş tətbiq olunur. Pambıq mahlıcından təxminən 200 adda məhsul alınır. Hektardan 20 sentner xam pambıq götürüldükdə, ondan 4840 matr parça, 172 kq yağ, 452 kq jmız, 30 kq paltar sabunu, 70 kq pambıq linti və s. alınır.
Azərbaycanda becərilən sortlar
Respublikada ən çox AzNİXİ-195, Gəncə-8, Gəncə-78, Gəncə-80, Gəncə-103, Gəncə-110, Gəncə-114, Gəncə-160, Maraş, Flora, Ağ qızıl, Antep, Progen, Carla, Gloria, Assos, Selekt kimi yerli və introduksiya olunmuş xarici seleksiya sortları əkilir.
Dondurma şumu: Dondurma şumu yüksək məhsuldarlığın əsasıdır, bu tədbir düzgün aparılarsa hektardan 15-20% artıq məhsul götürmək olar. Dondurma şumu üçün optimal müddət oktyabr-noyabr ayları hesab olunur.
Arat: Torpaqda nəmlik ehtiyatının yaradılması, duzların aşağı qatlara yuyulması, pambıq sovkası puplarının məhv edilməsi, pambıq toxumlarının erkən və eyni vaxtda cücərməsi üçün qış yaxud yaz aratı aparılır. Mil-Qarabağ, Şirvan və Muğan-Salyan bölgələrində zəif şorlaşmış bütün torpaqlar qış aratı üçün (hektara 1500-1800 kub metr), qalan torpaqlaq isə yaz aratı üçün (hektara 1300-1500 kub metr) ayrılır. Yaz aratı martın 15-dən başlayaraq aprelin 5-dək başa çatdırılmalıdır.
Toxumluq çiyidin səpinə hazırlanması
Arata əkilən lifli toxum səpindən əvvəl asfalt meydançada, yaxud brezent üstündə iki dəfə ( ikinci birincidən 1-2 saat sonra olmaqla) isladılır, hər nəmləndirmədə 20-25 sm qalınlıqda sərilmiş bir ton toxuma 350-500 litr su sərf olunur.
Hər dəfə isladıldıqdan sonra lifli çiyid kürəklə qarışdırılır, 70-80 sm hündürlükdə toplanılır və üstü plyonka ilə örtülür. İsladılmış çiyidi bu vəziyyətdə ən azı 12 saat saxlamaq olar.
Lifsizləşdirilmiş çiyid isladılmadan quru halda səpilir.
Pambığın səpini
Səpinə başlamaq üçün optimal müddət torpağın 8-10 sm dərinliyində temperaturun 120-140-də sabitləşdiyi vaxtdan sonra hesab olunur. Muğan və Mil-Qarabağ zonasında optimal səpin müddəti aprel ayının birinci, Şirvan zonasında isə ikinci ongünlükdən sonrakı müddət hesab olunur. Səpin ilk növbədə tez qızan yüngül mexaniki tərkibli torpaqlarda keçirilir. Ağır mexaniki tərkibli gec qızan torpaqlarda səpin üçün müəyyən edilmiş müddətin sonunda aparılır. Çiyid səpini səpinqabağı besərmənin bilavasitə ardınca aparılmalıdır. Əks halda çiyid yatağı dərinliyində nəmlik itir, nəticədə çıxış zəif alınır.
Arata səpin zamanı çiyid 4-5 sm dərinliyə basdırılmalıdır. Səpin norması səpin üsulundan, cərgəarası və bitkiarası məsafədən, toxumun ölçüsündən və keyfiyyətindən, torpaq və temperatur şəraitindən asılıdır. Lifli çiyidlə səpində hektara 60-65 kq toxum sərf olunur. Səpin lifsiz çiyidlə aparılarsa hektara 16-18 kq toxum sərf olunur.
Pambığın becərilmə texnologiyası
Seyrəltmə: Çıxış alındıqdan sonra cərgəarası 60 sm olan əkinlərdə hər 12-15 sm-dən bir və ya 30 sm-də iki bitki, cərgəarası 90 sm olduqda isə 8-10 sm-də bir və ya 20 sm-də iki bitki saxlanılır.
Ketmənləmə: Ketmənləmə zamanı bitki ətrafındakı torpaq yumşaldılır, bitki aralarındakı və müdafiə zolağındakı alaqlar məhv edilir. Ketmənləmə 6-8 sm dərinlikdə aparılır. Kultivasiya və ketmənləmə suvarmalardan 3-4 gün sonra torpağın fiziki yetişgənliyi zamanı aparılmalıdır.
Kultivasiya: Torpaqdakı nəmliyi qorumaq, yumşaq halda saxlamaq, zərərli duzların dəthə çıxmasının qarşısını almaq, alaq otlarını məhv etmək məqsədsi ilə cərgələrdə pambıq cücərtiləri görünəndə kultivasiya başlanılır. Kultivasiyanın keyfiyyəti kultivatorun işçi orqanlarının daim iti saxlanılmasından, düzgün dəstləşdirilməsindən asılıdır. 60 sm-lik cərgə araları olan əkinlərdə becərmənin en götürümü 40-45 sm, 90 sm-lik əkinlərdə isə 70-75 sm olmalıdır.
Çıxışdan sonra cərgələr bilindikdə dərhal birinci kultivasiya çəkilir. Sonrakı kultivasi-
yalar suvarmadan sonra torpaq işçi orqanlara yapışmadıqda və torpaq tozlanmadıqda aparılır.
Gübrələmə
Pambıq bitkisi mineral və üzvi gübrələrə tələbkardır. Azot gübrəsinin illik norması fiziki çəkidə orta hesabla 350 kq, fosforun miqdarı 400 kq və kaliumun miqdarı 100 kq müəyyən edilir. Azotun illik normasının 20 faizi səpinqabağı becərmədə, qalan hissəsi isə çiçəkləməyə qədər, hər dəfə 140 kq olmaqla 2 dəfəyə kultivasiya zamanı verilir. Fosfor gübrəsinin illik normasının təxminən 70 faizi, yəni 280 kq şum altına, qalan hissəsi 120 kq səpinqabağı və yaxud səpinlə birlikdə, kalium gübrəsinin 50 kq şum altına, 50 kq isə qönçələmə fazasında yemləmə kimi verilir.
Xəstəlik və zərərvericiləri
Pambığın ən qorxulu xəstəliklərinə vilt, soluxma, hommoz və kökçürümə, ziyanvericilərinə isə payızlıq sovka, pambıq sovkası, hörümçək gənəciyi, mənənə, trips və sair aiddir. Zərərli orqanizmlərə qarşı kimyəvi mübarizə tədbirləri mütəxəssis nəzarəti aparılmalıdır.
Suvarma
Mexaniki tərkibinisbətən yüngül və qrunt suyu dərin olan torpaqlarda pambıq bitkisini çiçəklənməyədək 1-2, çiçəkləmə və bar əmələgəlmə dövründə isə 2-3 dəfə suvarma aparılmalıdır.
Yüngül müxaniki tərkibli torpaqlarda suvarma norması 700-800 kub metr, ağır mexaniki tərkibli torpaqlarda isə 900-1000 kub metr təşkil edir.
Ucvurma
Ucvurma əl ilə, mexaniki və kimyəvi üsulla aparılır. Bitkilərin əsas gövdəsinin ucu ucvuran qurğularla 3-4 sm kəsilir, əl ilə isə 1-2 sm qoparılır.
Ucvurma kimyəvi üsulla aparıldıqda bitkilərin istər əsas, istərsədə yan budaqlarının böyüməsi bərabər nizamlanır, bar budaqları daha yaxşı inkişaf edir.
Məhsulun yığılması
Yığım əsasən əl ilə və ya maşınla həyata keçirilir. Məhsulu maşınla yığılacaq sahələrdə pambığın yarpaqları kimyəvi yolla tökdürülür (defolyasiya). Bu məqsədlə defolyantlar tətbiq olunarkən yuxarı hissədə qozaların 30 günlük olması vacibdir. Maşınla birinci yığıma qozaların 50-60 %-i açıldıqda, ikinci yığıma əlavə olaraq qoaların 20-30 %-i açıldıqda başlamaq lazımdır.
Elit toxumçuluq təsərrüfatlarında, kiçik sahələrdə, adətən pambıqyığan maşınlardan istifadə edilmir. Əl ilə yığıma hər kolda ən azı 3-4 qoza açıldıqda başlanılır. Əl ilə yığılmış xam pambıq asfalt və ya beton örtüklü sahədə günəş şüası altında vaxtaşırı çevrilməklə qurudulur.
© 2019 - 2023 agroinfo.az